कुशिंग सिंड्रोम ही एक वैद्यकीय स्थिती आहे जी सामान्यत: उच्च डोस आणि क्रॉनिक स्टिरॉइड थेरपीचे दुष्परिणाम दर्शवते. कॉर्टिसोल हार्मोनच्या उच्च पातळीच्या दीर्घकाळ संपर्कामुळे कुशिंग सिंड्रोमची शास्त्रीय चिन्हे निर्माण होतात ज्यात खांद्यामध्ये फॅटी कुबड, गोलाकार चेहरा, त्वचेवर ताणणे, उच्च रक्तदाब, हाडांची झीज आणि मधुमेह यांचा समावेश होतो. कुशिंग सिंड्रोम स्टिरॉइड औषधांचा दीर्घकाळ वापर, पिट्यूटरी ग्रंथी किंवा एक्टोपिक ACTH स्रावित ट्यूमर आणि प्राथमिक अधिवृक्क ग्रंथी रोगामुळे होतो. या स्थितीच्या आधुनिक व्यवस्थापनामध्ये स्टिरॉइड्स, शस्त्रक्रिया, रेडिएशन थेरपी आणि तोंडी औषधे बंद करणे समाविष्ट आहे.
कुशिंग सिंड्रोमसाठी आयुर्वेदिक हर्बल उपचारामध्ये रोगाच्या लक्षणांवर उपचार करणे तसेच स्थितीचे कारण माहित असल्यास उपचार करणे समाविष्ट आहे. शरीरातील सूज आणि पाणी टिकवून ठेवणारी हर्बल औषधे शरीरातील सूज आणि उच्च रक्तदाब कमी करण्यासाठी योग्य डोसमध्ये वापरली जातात. हाडांना बळकटी देणारी हर्बल औषधे आणि हर्बो मिनरल कॉम्बिनेशनचा वापर हाडांची झीज दूर करण्यासाठी केला जातो. हर्बल अँटीडायबेटिक औषधे जर असतील तर मधुमेहावर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात.
जर कुशिंग सिंड्रोमचे कारण पिट्यूटरी ग्रंथी आणि मेंदू किंवा अधिवृक्क ग्रंथीचा ट्यूमर असेल तर, आयुर्वेदिक हर्बल औषधे जी विशेषत: मेंदूच्या ऊतींवर आणि अधिवृक्क ग्रंथीवर कार्य करतात, ट्यूमरवर उपचार करण्यासाठी उच्च डोसमध्ये वापरली जातात. ट्यूमरचे लवकर निराकरण करण्यासाठी तसेच कुशिंग सिंड्रोमशी संबंधित लक्षणांचे निराकरण करण्यासाठी रक्त तसेच लिम्फॅटिक अभिसरणावर कार्य करणारी औषधे देखील वापरली जातात. हर्बल औषधांच्या मदतीने रक्ताभिसरण प्रणालीतून हार्मोन फ्लश करून, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल सिस्टमद्वारे किंवा मूत्रपिंड आणि मूत्रमार्गाद्वारे कोर्टिसोलची उच्च पातळी खाली आणली जाते.
कुशिंग सिंड्रोमची तीव्रता आणि कारण यावर अवलंबून, या विकाराने बाधित व्यक्तींना सहा महिने ते अठरा महिने उपचार करावे लागतात. तथापि, नियमित आयुर्वेदिक हर्बल उपचाराने, कुशिंग सिंड्रोमने प्रभावित जवळजवळ सर्व रुग्ण पूर्णपणे बरे होतात.
आयुर्वेदिक हर्बल उपचार, हर्बल औषधे, कुशिंग सिंड्रोम