न्यूरोमायलिटिस ऑप्टिका, ज्याला NMO किंवा Devic's disease असेही म्हटले जाते, ही ऑप्टिक नर्व्ह तसेच पाठीच्या कण्यातील जळजळ आणि डिमायलिनेशन आहे. ही स्थिती मल्टिपल स्क्लेरोसिसपेक्षा वेगळी आहे. लक्षणांमध्ये अशक्तपणा आणि खालच्या अंगांचे अर्धांगवायू, मूत्राशय आणि आतड्यांचे बिघडलेले कार्य आणि वेगवेगळ्या प्रमाणात अंधत्व यांचा समावेश होतो. ही स्थिती शरीरातील स्वयंप्रतिकार प्रतिक्रियेमुळे उद्भवते जी रक्तातील प्रतिपिंडांच्या उपस्थितीद्वारे दर्शविली जाते. ही स्थिती इतर प्रणालीगत रोगांशी संबंधित असू शकते. आधुनिक औषध पद्धतीत या स्थितीवर कोणताही इलाज नाही. तीव्र आघातांवर इंट्राव्हेनस स्टिरॉइड्स, प्लाझ्माफेरेसिस आणि इम्युनो-सप्रेसंट्सच्या वापराने समाधानकारक उपचार केले जाऊ शकतात. तीव्र स्थिती काही आठवड्यांत कमी होते; तथापि, जवळजवळ 85% रुग्ण पुन्हा पडतात. या रोगाचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे तीव्र हल्ल्यांमुळे जास्तीत जास्त अपंगत्व येते, तर जुनाट स्थिती क्वचितच प्रगतीशील असते.
न्यूरोमायलिटिस ऑप्टिकासाठी आयुर्वेदिक हर्बल उपचारामध्ये शरीराची इम्युनोमोड्युलेशन आणण्यासाठी तसेच डोळ्याच्या आणि पाठीच्या कण्यातील मज्जातंतूंच्या ऱ्हास या दोन्हींवर एकाच वेळी उपचार करण्यासाठी आयुर्वेदिक हर्बल औषधांचा समावेश होतो. उपचारामध्ये हर्बल औषधांचा एक व्यापक प्रोटोकॉल समाविष्ट असतो जे डोळयातील पडदा वर कार्य करतात; औषधे जी मज्जासंस्थेवर कार्य करतात आणि मेंदू आणि रीढ़ की हड्डीवर मजबूत प्रभाव पाडतात; औषधे ज्यात दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत; आणि औषधे जी प्रभावित व्यक्तींमध्ये होणारी स्वयंप्रतिकार प्रक्रिया उलट करतात.
तोंडावाटे घ्यायच्या हर्बल टॅब्लेटच्या वापराव्यतिरिक्त, पूरक उपचार डोळ्याच्या थेंबांच्या रूपात तसेच औषधी तेल आणि मलमांच्या स्वरूपात थेट पाठीच्या आणि खालच्या बाजूस वापरता येऊ शकतात.
स्थितीच्या तीव्रतेवर अवलंबून, आयुर्वेदिक हर्बल उपचार सहसा सहा ते अठरा महिन्यांच्या कालावधीसाठी आवश्यक असतात. हे उपचार रुग्णाला स्थिर करते, दृष्टीचे आणखी ऱ्हास आणि खालच्या अंगांचे अपंगत्व टाळते आणि शक्य तितक्या प्रमाणात पुनर्प्राप्ती करते. अशा प्रकारे न्यूरोमायलिटिस ऑप्टिकाच्या व्यवस्थापनात आयुर्वेदिक हर्बल उपचारांची निश्चित भूमिका आहे.
लेखक, डॉ. ए. ए. मुंडेवाडी, ऑनलाइन आयुर्वेदिक सल्लागार म्हणून www.ayurvedaphysician.com आणि www.mundewadiayurvedicclinic.com वर उपलब्ध आहेत.