मायलोडिस्प्लास्टिक सिंड्रोम (MDS) हा एक रक्त विकार आहे जो अकार्यक्षम अस्थिमज्जा मुळे अप्रभावी रक्त पेशी उत्पादनास कारणीभूत ठरतो ज्यामुळे अशक्तपणा, थकवा, ताप, हृदयविकार, रक्तस्त्राव, लघवी कमी होणे आणि शॉक यांसारखी लक्षणे आणि लक्षणे दिसू शकतात. प्राथमिक MDS चे कोणतेही ज्ञात कारण नाही, तर दुय्यम MDS चे परिणाम केमोथेरपी, रेडिएशन थेरपी, व्हायरल इन्फेक्शन, रसायनांच्या संपर्कात किंवा अनुवांशिक पूर्वस्थितीमुळे उद्भवतात.
मायलोडिस्प्लास्टिक सिंड्रोमवर आयुर्वेदिक हर्बल औषधांच्या मदतीने उपचार केले जाऊ शकतात जे थेट अस्थिमज्जावर कार्य करतात आणि अकार्यक्षम अस्थिमज्जा उत्पादनावर उपचार करतात. अस्थिमज्जा वर विशिष्ट प्रभाव असलेल्या हर्बल औषधे या स्थितीत उपचारांचा मुख्य आधार बनतात. याव्यतिरिक्त, रक्त, रक्ताभिसरण प्रणाली, तसेच यकृत आणि प्लीहा यावर कार्य करणारी औषधे देखील वापरली जातात, कारण ही मुख्य उपचारांना पूरक आहेत. रक्तपेशींच्या उत्पादनात बदल आणि सुधारणा घडवून आणण्यासाठी आणि अस्थिमज्जाच्या निरोगी कार्यासाठी अशी औषधे दीर्घकाळापर्यंत उच्च डोसमध्ये द्यावी लागतात.
रोगाची वैयक्तिक चिन्हे आणि लक्षणे देखील स्वतंत्रपणे उपचार करणे आवश्यक असू शकते. विशेषत: हृदयविकार, वारंवार रक्तस्त्राव आणि किडनीच्या आजारांवर आक्रमकपणे उपचार करणे आवश्यक आहे. ज्या औषधांची हृदय आणि मूत्रपिंडावर संरक्षणात्मक क्रिया आहे तसेच गोठण्यावर स्थिर क्रिया आहे, या स्थितीसाठी मुख्य उपचारांसह, उपचार किंवा गुंतागुंत टाळण्यासाठी वापरली जातात. रुग्णाची प्रतिकारशक्ती सुधारण्यासाठी औषधे देखील आवश्यक असतात ज्यामुळे स्थितीत लवकर सुधारणा करता येते आणि वारंवार होणारे संक्रमण आणि इतर रोग टाळता येतात.
स्थितीच्या तीव्रतेवर अवलंबून, मायलोडिस्प्लास्टिक सिंड्रोममध्ये लक्षणीय सुधारणा घडवून आणण्यासाठी किंवा समस्या कमी करण्यासाठी सुमारे सहा ते नऊ महिन्यांपर्यंत आक्रमकपणे उपचार करणे आवश्यक आहे. त्यानंतर बाधित व्यक्तीला पुढील एक ते दोन वर्षे या स्थितीचे पुनरुत्थान होण्याच्या दृष्टीकोनातून पाहिले जाऊ शकते, ज्यावर आणखी दोन किंवा तीन महिने बूस्टर उपचाराने प्रभावीपणे उपचार केले जाऊ शकतात.
अशाप्रकारे मायलोडिस्प्लास्टिक सिंड्रोमच्या व्यवस्थापन आणि उपचारात आयुर्वेदिक हर्बल उपचारांचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
लेखक, डॉ. ए. ए. मुंडेवाडी, ऑनलाइन आयुर्वेदिक सल्लागार म्हणून www.ayurvedaphysician.com आणि www.mundewadiayurvedicclinic.com वर उपलब्ध आहेत.