यकृताची जळजळ हिपॅटायटीस म्हणून ओळखली जाते, जी सहा महिन्यांपेक्षा जास्त काळ टिकल्यास ती एकतर तीव्र किंवा जुनाट असू शकते. या स्थितीच्या कारणांमध्ये व्हायरल इन्फेक्शन, ड्रग रिअॅक्शन, ड्रग्सचा गैरवापर आणि ओव्हरडोज, रसायनांचा संपर्क आणि दीर्घकाळ अल्कोहोलचा गैरवापर यांचा समावेश होतो. कावीळ हा तीव्र हिपॅटायटीसचा थेट आणि दृश्यमान परिणाम आहे; हे पित्त रंगद्रव्याच्या अतिउत्पादनामुळे (मलेरियामध्ये दिसून आल्याप्रमाणे लाल रक्तपेशींच्या अत्यधिक विघटनामुळे) किंवा पित्त प्रवाहात अडथळा (पित्त नलिका अडथळा किंवा वास्तविक यकृत पेशींच्या जळजळीमुळे) असू शकते.
हिपॅटायटीस आणि वास्तविक यकृताच्या नुकसानावर उपचार करण्यासाठी आधुनिक (अॅलोपॅथिक) औषध पद्धतीमध्ये कोणतेही विशिष्ट औषध नाही. तथापि, आधुनिक औषधांमध्ये हेपेटायटीस बी आणि सी सारख्या विविध प्रकारच्या यकृत विषाणूजन्य संसर्गांवर उपचार करण्यासाठी अँटीव्हायरल औषधे आहेत. याव्यतिरिक्त, आधुनिक हेपॅटोलॉजिस्ट दीर्घकालीन यकृताच्या नुकसानामध्ये सूज कमी करण्यासाठी आणि रोग प्रतिकारशक्ती सुधारण्यासाठी इंटरफेरॉन सारख्या रोगप्रतिकारक शक्तीचा वापर करतात. यापैकी बहुतेक औषधे दीर्घकाळ किंवा आयुष्यभरही घ्यावी लागतात. हे बहुधा खूप महाग आणि विषारी असतात आणि त्यामुळे रक्तपेशी आणि किडनीला संभाव्य नुकसान होऊ शकते आणि दीर्घकाळात ते कुचकामी देखील ठरू शकतात. सकारात्मक बाजूने, आधुनिक औषधांमध्ये हिपॅटायटीस बी साठी अत्यंत प्रभावी प्रतिबंधात्मक लस आहे, आणि अँटीव्हायरल औषधांसह दोन महिने उपचार केल्याने हेपेटायटीस सी प्रभावीपणे बरा होऊ शकतो. यकृताचे अपरिवर्तनीय नुकसान किंवा यकृत सिरोसिस असलेल्या रुग्णांना सर्जिकल यकृत प्रत्यारोपणाचा पर्याय दिला जाऊ शकतो, जरी ही एक अतिशय महाग आणि संभाव्य धोकादायक प्रक्रिया असल्याचे सिद्ध होऊ शकते.
हिपॅटायटीससाठी आयुर्वेदिक हर्बल उपचार हे यकृताच्या पेशींमधील जळजळ आणि नुकसान तसेच या स्थितीच्या ज्ञात कारणांसाठी विशिष्ट उपचार देणे हे आहे. आयुर्वेदिक हर्बल औषधे तीव्र आणि जुनाट हिपॅटायटीस या दोन्हींच्या व्यवस्थापनात आणि उपचारांसाठी अतिशय उपयुक्त मानली जातात. अनेक सुप्रसिद्ध हर्बल औषधे आहेत जी विशेषतः यकृतावर कार्य करतात आणि यकृताच्या पेशींची जळजळ आणि सूज कमी करतात आणि यकृतामध्ये होणारे नुकसान आणि बिघडलेले कार्य पूर्ववत करतात. हर्बल औषधे यकृताद्वारे तसेच पित्त नलिकामध्ये देखील पित्त प्रवाह सामान्य करतात.
आयुर्वेदिक हर्बल औषधे औषधे आणि रसायने तसेच अल्कोहोलमुळे होणारे नुकसान उपचार आणि उलट करण्यासाठी देखील दिली जाऊ शकतात. अशा परिस्थितीत उपचार करण्यासाठी यकृत तसेच मूत्रपिंड आणि हृदयासारख्या इतर महत्वाच्या अवयवांवर कार्य करणारी हर्बल औषधे एकत्रितपणे द्यावी लागतात. क्रॉनिक अल्कोहोलिझमवर देखील आक्रमकपणे उपचार करणे आवश्यक आहे जेणेकरुन क्रॉनिक हेपेटायटीस लवकर माफी करण्यात मदत होईल. व्हायरल इन्फेक्शनच्या परिणामी तीव्र किंवा जुनाट हिपॅटायटीसला देखील आयुर्वेदिक अँटी-व्हायरल हर्बल औषधांसह विशिष्ट उपचारांची आवश्यकता असते जे व्हायरल हेपेटायटीसच्या उपचारांमध्ये खूप उपयुक्त आहेत.
क्रॉनिक हिपॅटायटीस असणा-या बहुतेक व्यक्तींना हर्बल इम्युनोमोड्युलेटरी एजंट्सच्या सहाय्याने उपचारांची आवश्यकता असते जेणेकरुन संपूर्ण रोगप्रतिकारक स्थिती सुधारण्यासाठी आणि रुग्णाचे आरोग्य आणि चैतन्य टिकवून ठेवता येईल. क्रॉनिक हिपॅटायटीसमुळे यकृताचा सिरोसिस होऊ शकतो ज्यामुळे कायमचे नुकसान होते आणि दीर्घकालीन गुंतागुंत होऊ शकते ज्यामुळे लक्षणीय विकृती आणि मृत्यू होऊ शकतो. म्हणूनच, तीव्र हिपॅटायटीसच्या व्यवस्थापनासाठी आयुर्वेदिक हर्बल उपचारांची लवकर संस्था खूप महत्त्वाची आहे जेणेकरून या स्थितीतून लवकर माफी मिळू शकेल आणि दीर्घकालीन गुंतागुंत टाळता येईल.
आयुर्वेदिक हर्बल उपचार, हर्बल औषधे, हिपॅटायटीस, सिरोसिस